యోగదా సత్సంగ సొసైటీ ఆఫ్ ఇండియా పదకోశం (చ – న)

చక్రాలు. యోగశాస్త్ర ప్రకారం, వెనుబాములోను, మెదడులోను ఉన్న ప్రాణశక్తి, చైతన్యాల ఏడు నిగూఢమైన కేంద్రాలు. ఇవి మానవుడి, భౌతిక, సూక్ష్మ శరీరాలను జీవంతం చేస్తాయి. ఈ కేంద్రాలను చక్రాలు అని అంటారు. ఎందుకంటే ప్రతి చక్రంలోను కేంద్రీకృతమై ఉన్న శక్తి చక్రనాభి వలె ఉండి, అక్కణ్ణించి ప్రాణదాయక తేజాన్నీ, శక్తినీ కలిగిఉన్న కిరణాలను ప్రసరింపజేస్తుంది. కిందనుంచి పైకి వెళ్ళే (ఆరోహణా) క్రమంలో ఈ చక్రాలు: వరుసగా మూలాధారం (వెనుబాము మూలంలో ఉంటుంది, అనుత్రిక); స్వాధిష్ఠానం (మూలాధారానికి రెండు అంగుళాలపైన ఉంటుంది, త్రికాస్థి); మణిపూరకం (బొడ్డుకు ఎదురుగా ఉంటుంది; నడుముకు సంబంధించి); అనాహత (గుండెకు ఎదురుగా ఉంటుంది; వెన్నుకు సంబంధించి); విశుద్ధ (మెడకు మూలస్థానంలో ఉంటుంది; కంఠ సంబంధమైన); ఆజ్ఞా (సంప్రదాయకంగా రెండు కనుబొమలకు మధ్యలో ఉంటుందని అంటారు; కాని వాస్తవానికి ధ్రువాత్మకత ద్వారా మెడుల్లాతో ప్రత్యక్షంగా కలిసి ఉంటుంది; మెడుల్లా, ఆధ్యాత్మిక నేత్రం కూడా చూడండి); సహస్రారం (పెద్దమెదడులో అన్నిటికన్నా పైనుండే ముఖ్యమైన భాగం).

ఈ ఏడు కేంద్రాలూ దైవ ప్రణాళిక ప్రకారం ఏర్పాటు చేయబడ్డ బయటకు పోయే దారులు లేదా “పట్టుకొని ఉంచే ద్వారాలు.” వీటిద్వారా ఆత్మ శరీరంలోకి దిగి వచ్చింది (అవరోహణ). అదే మార్గంలో క్రమబద్ధమైన ధ్యానం ద్వారా అది తిరిగి పైకి వెళ్ళాలి (ఆరోహణ). ఏడు క్రమబద్ధమయిన సోపానాల ద్వారా ఆత్మ విశ్వ చైతన్యంలోకి తప్పించుకుపోతుంది. ఈ ఏడు తెరుచుకున్న లేదా “జాగృత” (చక్రాలు) వెనుబాము కేంద్రాల ద్వారా, సచేతనంగా పైకి వెళ్ళడం ద్వారా, ఆత్మ పరమాత్మను చేరే రహదారిలో ప్రయాణిస్తుంది. భగవంతుడితో తిరిగి ఐక్యమవడానికి ఆత్మ తప్పనిసరిగా నడవాల్సిన అసలైన మార్గం ఇది.

యోగశాస్త్ర గ్రంథాలు సాధారణంగా కేవలం ఆరు క్రింది కేంద్రాలనే చక్రాలుగా గుర్తించి; సహస్రారాన్ని విడిగా ఏడవ కేంద్రంగా పేర్కొంటాయి. ఏది ఏమయినప్పటికీ, ఈ ఏడు కేంద్రాలను తరచుగా పద్మాలతో పోలుస్తారు. మనలోని ప్రాణశక్తి, చైతన్యం వెనుబాములో ఊర్ధ్వగతిని ప్రయాణిస్తున్నప్పుడు ఈ పద్మాలు తెరుచుకుంటాయి లేదా పైకి తిరిగి ఉంటాయి.